Loạt sách Very Short Introduction của NXB Đại học Oxford gồm hàng trăm nhan đề về hầu hết mọi chủ đề. Những quyển sách khổ nhỏ, 150-200 trang này là con đường hoàn hảo để tìm hiểu nhanh về một chủ đề mới. Các tác giả kết hợp khéo léo các dữ liệu, sự phân tích, những quan điểm, ý tưởng mới để viết về những chủ đề khó và lí thú theo cách rất dễ đọc. Phần Triết học trong loạt sách này xuất bản từ năm 2000, đến nay đã lên đến 80 nhan đề. Các nhan đề có thể được phân loại như sau: - Giới thiệu từng triết gia (25 nhan đề): từ Socrates, Plato đến Russell, Wittgenstein, Heidegger - Giới thiệu lịch sử triết học phương Tây (17 nhan đề): Triết học trước Socrates, triết học cổ đại, trung cổ, triết học phân tích, triết học lục địa, chủ nghĩa hiện sinh. - Giới thiệu các bộ môn triết học (14 nhan đề): Siêu hình học, Đạo đức học, Logic học, Mỹ học, Triết học chính trị, triết học tôn giáo, triết học khoa học - Giới thiệu các chủ đề (17 nhan đề): Cái đẹp, lương tâm, nhân quả, lòng tin, tình yêu, sự riêng tư, quyền động vật - Giới thiệu các nội dung khác (6 nhan đề): triết học Ấn Độ, triết học trong thế giới Hồi giáo Phần Triết học giới thiệu toàn diện các gương mặt lớn trong triết học phương Tây từ cổ đại đến hiện đại. Nó cũng bao quát đa số các trường phái, giai đoạn chính trong lịch sử triết học phương Tây. Các bộ môn truyền thống trong triết học phương Tây cũng được giới thiệu một cách đầy đủ, toàn diện. Điểm đặc sắc trong loạt sách này là nó cũng bàn đến những chủ đề lớn và mang tính thời sự trong các tranh luận triết học ngày nay. Các nhan đề trong phần triết học đã được dịch sang tiếng Việt cho đến nay: - Triết học của Edward Craig (Phạm Kiều Tùng, nxb Tri thức, 2010) - Karl Marx của Peter Singer (Đinh Hồng Phúc, Cù Ngọc Phương dịch, nxb Tri thức, 2011) - Machiavelli của Quentin Skinner (Quế Sơn dịch, nxb Đà Nẵng, 2020) - Chủ nghĩa vô thần: dẫn nhập ngắn của Julian Baggini (Thùy Dương dịch, nxb Tri thức, 2020) - Dẫn luận về Schopenhauer của Christopher Janaway (Trịnh Huy Hóa dịch, nxb Hồng đức, 2017) - Dẫn luận về Nietzsche của Michael Tanner (Trịnh Huy Hóa dịch, nxb Hồng Đức, 2017) - Dẫn luận về Kierkegaard của Patrick Gardiner (Thái An dịch, nxb Hồng Đức, 2017) - Dẫn luận về Foucault của Gary Gutting (Thái An, Trịnh Huy Hóa dịch, nxb Hồng Đức, 2017) - Dẫn luận đề Cái đẹp của Roger Scruton (Thái An dịch, nxb Hồng Đức, 2016) - Dẫn luận về Tư duy của Tim Bayne (Nguyễn Tiến Văn dịch, nxb Hồng Đức, 2016) - Dẫn luận về Tình yêu của Ronald de Sousa (Thái An dịch, nxb Hồng Đức, 2016) - Quan hệ nhân quả: dẫn luận ngắn của Stephen Mumford và Rani Lill Anjum (Hoàng Phú Phương dịch, nxb tổng hợp tphcm, 2018) - Chủ nghĩa hiện sinh: dẫn luận ngắn của Thomas Flynn (Đinh Hồng Phúc dịch, nxb tổng hợp tphcm, 2018) - Logic học: dẫn luận ngắn của Graham Priest (Nguyễn Văn Sướng dịch, nxb tổng hợp tphcm, 2018) Xem thêm: https://www.veryshortintroductions.com/browse?t0=VSIO_SUBJECTS%3AAHU02720  

Đây là bộ lịch sử quan trọng và toàn diện về triết học phân tích từ năm 1900, do một trong những nhân vật đương đại hàng đầu trong truyền thống triết học phân tích thuật lại. Tập đầu tiên kể câu chuyện từ 1900 đến giữa thế kỷ 20, tập thứ hai kể tiếp câu chuyện từ thời gian đó cho đến nay. Như Scott Soames thuật lại, câu chuyện về triết học phân tích có nhiều bước tiến quan trọng song lại không đồng đều. Trong đó, những nhà tư tưởng hàng đầu đã thực hiện những bước tiến quan trọng để giải quyết các vấn đề cốt lõi của truyền thống này. Mặc dù chưa có quan điểm triết học tổng quát nào đạt được sự thống trị lâu dài, Soames lập luận rằng có hai sự phát triển phương pháp luận theo thời gian đã định hình lại khung cảnh triết học. Chúng là (1) sự thành công nhọc nhằn của các triết gia phân tích trong việc hiểu, và phân biệt những khái niệm như chân lí logic, chân lí tiên nghiệm, và chân lí tất yếu, và (2) sự chấp nhận dần dần với quan niệm cho rằng tư biện triết học phải được đặt cơ sở trên tư tưởng tiền triết học hợp lí. Mặc dù Soames nhìn nhận lịch sử này theo quan điểm tích cực, ông cũng vẽ ra những khó khăn, những khởi đầu sai, và những thất vọng trên con đường ấy. Khi ông bàn về tác phẩm của những tiền bối và những người cùng thời với ông ‒ từ Bertrand Russell và Ludwig Wittgenstein đến Donald Davidson và Saul Kripke ‒ ông nhấn mạnh những thành tựu của họ trong khi vẫn chỉ ra những hạn chế của họ, đặc biệt ở những nơi mà tầm nhìn của họ bị giới hạn do chưa có cái nhìn thấu đáo về vấn đề mà ngày nay người ta đã thấy rõ ràng. Bản thân Soames cũng nằm ở vị trí trung tâm trong một số cuộc tranh luận quan trọng nhất của truyền thống này, và ông viết rất dễ hiểu về những ý niệm thường là phức tạp. Tài năng trình bày sáng sủa làm cho bộ lịch sử này thành dễ đọc không những với những sinh viên năm cuối mà còn với những học giả chuyên nghiệp. Mặc dù chiếm giữ vị trí trung tâm trong triết học ở thế giới Anh ngữ, truyền thống phân tích trong triết học có rất ít bộ lịch sử tổng hợp. Đây sẽ là tác phẩm chuẩn mực để mọi tác phẩm về sau lấy làm tham chiếu. Mục lục tập 1 Lời cảm ơn Lời giới thiệu cho hai tập PHẦN MỘT: G. E. MOORE BÀN VỀ ĐẠO ĐỨC HỌC, NHẬN THỨC LUẬN, VÀ PHÂN TÍCH TRIẾT HỌC CHƯƠNG 1: Lẽ thường và phân tích triết học CHƯƠNG 2: Moore bàn về chủ nghĩa hoài nghi, sự tri giác, và tri thức CHƯƠNG 3: Moore bàn về tính thiện/tốt và các cơ sở của đạo đức học CHƯƠNG 4: Các di sản và cơ hội bị bỏ lỡ của Đạo đức học của Moore PHẦN HAI: BERTRAND RUSSELL BÀN VỀ PHÂN TÍCH LOGIC VÀ PHÂN TÍCH NGÔN NGỮ CHƯƠNG 5: Hình thức logic, hình thức ngữ pháp, và lý thuyết mô tả CHƯƠNG 6: Logic và toán học: Sự quy thoái duy logic CHƯƠNG 7: Phép dựng logic và ngoại giới CHƯƠNG 8: Nguyên tử luận logic của Russell PHẦN BA: TRACTATUS CỦA LUDWIG WITTGENSTEIN CHƯƠNG 9: Siêu hình học của Tractatus CHƯƠNG 10: Nghĩa, chân lí, và logic trong Tractatus CHƯƠNG 11: Bài kiểm tra trong Tractatus về tính có thể hiểu được và những hệ quả của nó PHẦN BỐN: CHỦ NGHĨA THỰC CHỨNG LOGIC, THUYẾT BIỂU CẢM, VÀ ĐẠO ĐỨC HỌC CHƯƠNG 12: Các nhà thực chứng logic bàn về tính tất yếu và tri thức tiên nghiệm CHƯƠNG 13: Sự nổi lên và sụp đổ của tiêu chí thường nghiệm về nghĩa CHƯƠNG 14: Thuyết biểu cảm và những nhà phê bình nó CHƯƠNG 15: Đạo đức học chuẩn tắc trong thời đại của thuyết biểu cảm: thuyết chống hệ quả luận của Sir David Ross CHƯƠNG NĂM: QUAN ĐIỂM HẬU THỰC CHỨNG CỦA W. V. QUINE THỜI ĐẦU CHƯƠNG 16: Cái phân tích và cái tổng hợp, cái tất yếu và cái khả thể, cái tiên nghiệm và cái hậu nghiệm CHƯƠNG 17: Nghĩa và thuyết kiểm chứng toàn thể Bảng dẫn Mục lục tập 2 Lời cảm ơn Lời giới thiệu cho tập 2 PHẦN MỘT: PHILOSOPHICAL INVESTIGATIONS CỦA LUDWIG WITTGENSTEIN CHƯƠNG 1: Bác bỏ quan niệm của Tractatus về ngôn ngữ và phép phân tích CHƯƠNG 2: Tuân theo quy tắc và lập luận ngôn ngữ riêng tư PHẦN HAI: CÁC KINH ĐIỂN CỦA NGÔN NGỮ THÔNG THƯỜNG: CHÂN LÍ, TÍNH THIỆN, TÂM TRÍ, VÀ PHÂN TÍCH CHƯƠNG 3: Nghịch cảnh của Ryle CHƯƠNG 4: Concept of Mind của Ryle CHƯƠNG 5: Lý thuyết ngôn hành về chân lí của Strawson CHƯƠNG 6: Lý thuyết ngôn hành về thiện của Hare PHẦN BA: THÊM VÀI KINH ĐIỂN CỦA TRIẾT HỌC NGÔN NGỮ THÔNG THƯỜNG: TRẢ LỜI CHO CHỦ NGHĨA HOÀI NGHI TRIỆT ĐỂ CHƯƠNG 7: Lập luận trường hợp hình mẫu của Malcolm CHƯƠNG 8: Sense and Sensibilia của Austin PHẦN BỐN: PAUL GRICE VÀ SỰ CÁO CHUNG CỦA TRIẾT HỌC NGÔN NGỮ THÔNG THƯỜNG CHƯƠNG 9: Cách dùng ngôn ngữ và logic đối thoại CHƯƠNG NĂM: TỰ NHIÊN LUẬN TRIẾT HỌC CỦA WILLARD VAN ORMAN QUINE CHƯƠNG 10: Tính bất định của sự dịch CHƯƠNG 11: Thuyết loại trừ ngữ nghĩa học triệt để của Quine PHẦN SÁU: DONALD DAVIDSON BÀN VỀ CHÂN LÍ VÀ NGHĨA CHƯƠNG 12: Các lý thuyết về chân lí như lý thuyết về nghĩa CHƯƠNG 13: Chân lí, diễn giải, và tính không thể hiểu được giả định của những sơ đồ khái niệm khác PHẦN BẢY: SAUL KRIPKE BÀN VỀ GỌI TÊN VÀ TÍNH TẤT YẾU CHƯƠNG 14: Tên, bản chất, và khả thể CHƯƠNG 15: Cái hậu nghiệm tất yếu CHƯƠNG 16: Cái tiên nghiệm bất tất CHƯƠNG 17: Hạng tử loại tự nhiên và những phát biểu đồng nhất lý thuyết HẬU TỪ: Thời đại chuyên môn hóa Bảng dẫn

Trong cuộc phỏng vấn đề đề tài chủ nghĩa dụng hành trên trang fivebooks.com, Robert Talisse giới thiệu quyển Chủ nghĩa dụng hành của William James trong danh sách năm quyển hay nhất về đề tài này. Tác phẩm này vừa được dịch giả Phạm Viêm Phương dịch và Sách Khai Tâm phát hành (https://www.khaitam.com/khai-tam-phat-hanh/chu-nghia-thuc-dung-bia-mem). Đây là đoạn trích liên quan đến quyển này trong cuộc phỏng vấn: Chủ đề đó liên hệ với quyển sách kế tiếp, quyển này mô tả một cách tiếp cận thế giới theo cách rất cảm thông với truy vấn khoa học, và nó nhấn mạnh cách đúng đắn để tiếp tục khám phá thế giới. Đó là Chủ nghĩa dụng hành của William James, một nhà tâm lý học nổi tiếng vào giai đoạn đầu của ngành này, và là anh trai của Henry James. Điểm thú vị là cả James và Peirce đều là dân khoa học chuyên nghiệp. Peirce là nhà hóa học và James nghiên cứu cơ thể học và là một bác sĩ. James là người đã phổ biến thuật ngữ ‘chủ nghĩa dụng hành’, và ghi nhận Peirce là người đã sáng tạo ra thuật ngữ này. Một mặt, chủ nghĩa dụng hành của James là một lý thuyết về nghĩa ‒ châm ngôn dụng hành ông lấy lại từ Peirce ‒ và, mặt khác, là một lý thuyết về chân lí. Ông lấy lại từ Peirce quan niệm chủ nghĩa dụng hành gồm hai phần, quan niệm về nghĩa và quan niệm nhận thức luận. Người ta dự định dùng nó làm quan điểm khoa học về nghĩa, nó được cho là bắt nguồn từ một phòng thí nghiệm, để giúp người ta hiểu nghĩa mà nhà khoa học dùng khi họ thực hiện thí nghiệm. James nghĩ rằng nghĩa là những hàm ý về hành vi hay hành xử khi tin một mệnh đề hoặc một phát biểu. James nghĩ rằng một phần của nghĩa của một phát biểu thậm chí có thể là ‒ và đây là một trong những cách tân của James mà Peirce không chấp nhận ‒ những hàm ý đối với sức khỏe tâm lý của bạn. Đây là chỗ chủ nghĩa dụng hành tỏ ra lạ lùng, bởi vì không phải William James sử dụng phong cách tư duy đó để gợi ý rằng khi ai đó nói họ tin vào Thượng Đề thì đó thật ra là một phát biểu về những tác động tâm lý của niềm tin đó sao? Phải, đây là quan điểm bắt đầu thay đổi trong tay James. Điểm thật sự quan trọng để hiểu động cơ gì khiến James nói một điều như thế là: đó là điểm giằng xé trong tiểu sử của ông. Chính do những huấn luyện khoa học của ông: ông vẫn được xem là cha đẻ của tâm lý học thực nghiệm hiện đại, ông biết cách điều hành một phòng thí nghiệm và làm thí nghiệm. Khi đọc The Principles of Psychology, người ta thấy đó là sự đo đạc phức tạp với những điều rất khó đo đạc. Ông thật sự là một nhà tâm lý học giỏi. Nhưng chính tính khí của ông đã thu hút ông đến với nhiều loại thuyết duy linh. Ông có khí chất tôn giáo. Nhiều lúc trong đời, ông tin vào ma quỷ và linh hồn. Thực tế là đến cuối đời, ông bắt đầu khảo sát, bằng phương pháp khoa học, những điều mang tính siêu linh và cận tâm lý học. Cho nên ông cũng có một khía cạnh ma quái, và ông xem chủ nghĩa dụng hành như một loại chủ nghĩa duy nghiệm ‒ không giống với chủ nghĩa duy nghiệm logic của những nhà thực chứng logic ‒ sẽ thân thiện hơn với tôn giáo, tâm linh, và các giá trị, theo ý nghĩa rất rộng của thuật ngữ này. James nghĩ không ngừng về “cảm giác ở nhà trong vũ trụ”. Một phần động cơ thôi thúc chủ nghĩa dụng hành của ông là nỗ lực hòa giải quan điểm khoa học, cứng rắn về thế giới với quan niệm tôn giáo, duy linh về vị trí của chúng ta trong vũ trụ, hai lực đẩy ông cảm nhận rất mạnh. Do đó, cách vận hành của nó là: chúng ta được cho là hiểu nghĩa của những mệnh đề theo những hàm ý của hành vi của chúng ta ‒ hành vi của chúng ta được định nghĩa rất rộng đến mức bao gồm những trạng thái tâm lý, cách xử thế, và thái độ của chúng ta. Chúng ta hiểu mệnh đề nghĩa gì thông qua nó sẽ dẫn chúng ta đến hành động như thế nào. Thế thì, có quan niệm về chân lý, và một mệnh đề là đúng trong chừng mực nó dẫn chúng ta đến hành động theo cách nào thành công, hay cách hành động nào tốt cho chúng ta. Đây là quan niệm về chân lý gây bối rối, theo triết học mà nói. Thật khó lập định nó theo cách nghe hợp lý và không ngu ngốc. Khi James nói những điều có phần bất cẩn “Chân lý là những gì hữu hiệu/ làm việc”, ông tự khiến mình ‒ tôi nghĩ không cần thiết ‒ nhận nhiều phê bình đích đáng. Chân lý là những gì hiệu quả/làm việc sao? Nếu tôi tin rằng tôi là một anh chàng rất đẹp trai, nó có thể có hiệu quả cho nhiều mục đích khác nhau. Nó không thể là đúng. Đây là những kiểu phát biểu từ những năm 1900 đã bị Bertrand Russell và G. E. Moore phê bình. Nó dường như là một quan niệm điên loạn về chân lí. Nhưng tôi nghĩ nó là quan niệm đặc sắc hơn James đôi khi gợi ý. Nó là quan điểm nói chúng ta có những niềm tin vì những mục đích nhất định. Niềm tin là công cụ. Một niềm tin giống như một chiếc búa hay một chiếc kéo. Nó được cho là công cụ làm việc, theo mặt hành vi, nó được cho là hướng dẫn những hành động của chúng ta. James nghĩ rằng chân lý của một niềm tin phải được hiểu theo sự thành công nó mang lại cho hành động của chúng ta khi nó được dùng làm hướng dẫn cho chúng ta. Khi bạn nói theo cách ấy, có nhiều phản bác có thể được đưa ra và nhiều vấn đề phát sinh, nhưng nó không phải là một ý tưởng ngu ngốc, có thể bác bỏ dễ dàng như khi nói “chân lý là những gì hiệu quả/làm việc”. Và một trong những cách tác phẩm của William James làm việc/ gây hiệu quả là ông là một tác giả siêu hạng ở cấp độ viết câu, giống như em trai ông. Chắc chắn rồi. Nếu ai đó từng muốn đọc một quyển sách triết học về chân lý, nghĩa, tôn giáo, và siêu hình học nhẹ nhàng ‒ nếu bạn có thể học sách bên hồ ‒ Chủ nghĩa dụng hành của James là một tác phẩm triết học được viết xuất sắc. Tôi không nghĩ có gì quá đáng khi nói William là một cây bút hay hơn em trai của ông. Nguồn: https://fivebooks.com/best-books/robert-talisse-on-pragmatism/